In deze podcastaflevering van maandag 12 augustus 2024 door de makers *Betweters* neemt Egyptoloog Nico Staring de luisteraar mee op een fascinerende reis door de mysterieuze wereld van het Oude Egypte, met speciale aandacht voor de Saqqara Necropolis. Dit beroemde grafcomplex bevat belangrijke archeologische vondsten, zoals de graven van Horemheb, een generaal die uiteindelijk farao werd. Staring bespreekt hoe deze begraafplaats een venster biedt op het dagelijks leven en de complexe religieuze overtuigingen van de oude Egyptenaren, waarbij dood en eeuwigheid centraal staan in hun cultuur en kunst.

Beluisteren kan via Spotify en Apple Podcasts.

Het argument voor de teruggave door Duitsland van de wereldberoemde buste van Nefertiti aan Egypte hangt af van de omstandigheden waaronder het meer dan honderd jaar geleden het land heeft verlaten. Critici beweren dat de overeenkomsten uit het koloniale tijdperk achterhaald zijn en dat moderne ethische normen tot de repatriëring van culturele artefacten zouden moeten leiden. Ondanks aanhoudende eisen van Egypte om de buste terug te geven, beweren de Duitse autoriteiten dat de oorspronkelijke verdeling van de vondsten legaal en bindend was. Het debat gaat door en weerspiegelt bredere kwesties van cultureel erfgoed en restitutie. Bekijk de video uit begin juli 2024 van 13:47.

Krokodil in de CT-scanner – Foto University of Manchester

De Griekse Geschiedschrijver Herodotus geeft in het tweede deel van zijn Historiën een levendige beschrijving van het jagen op krokodillen door de Egyptenaren.

Er bestaan vele, verschillende manieren om ze te vangen. Ik geef een beschrijving van de methode die in mijn ogen het meest een toelichting verdient. Wanneer een jager de rug van een varken als lokaas aan een haak heeft geprikt, gooit hij dat midden in de rivier. Zelf houdt hij op de oever van de rivier een big vast dat hij klappen geeft. Wanneer de krokodil zijn gekrijs hoort, gaat hij op het geluid af en, wanneer hij de varkensrug tegenkomt, slokt hij die op, maar wordt aan de haak geslagen. Zodra hij aan land is getrokken, is het allereerste wat de jager doet de ogen van het beest met modder dichtsmeren. Als hij dat gedaan heeft, kan hij hem daarna heel gemakklijk overmeesteren; lukt hem dat niet, dan wordt het een hele klus.

Dat deze waarneming uit de 5de eeuw v.Chr. op waarheid berust is aangetoond door Britse onderzoekers die de mummie van een krokodil hebben onderzocht uit de collectie van het Birmingham Museum and Art Gallery. Op vrijdag 12 juli 2024 werd bekend gemaakt dat na het maken van een CT-scan een bronzen haak en een gedeeltelijk verteerde vis in de maag van het dier werden aangetroffen.

Lees het artikel: Scan van gemummificeerde krokodil lost duizenden jaren oud raadsel op.
Lees ook: Secrets of deadly last meal of mummified crocodile revealed.
Lees ook: Croc’s Deadly Last Meal in Ancient Egypt Revealed.

De Leidse Schrijver, Rijksmuseum van Oudheden Leiden

Sinds 1960 is de Tsjechische archeologisch missie onafgebroken actief in het grafveld rondom de piramides van Aboesir. Deze necropool ligt ongeveer acht kilometer ten noorden van Sakkara en staat vooral bekend om de graven van ambtenaren uit het Oude Rijk. Op donderdag 27 juni 2024 werden de opmerkelijke resultaten van een antropologisch onderzoek gepresenteerd door Petra Brukner Havelková van de Karelsuniversiteit van Praag. Zij deed een vergelijkend botonderzoek aan skeletten van 69 mannen uit de Oude Rijksgraven te Aboesir, waarvan de naam en titel bekend zijn. Uit haar onderzoek trekt zij een conclusie over gewrichtsslijtage ten gevolge van zithoudingen bij 30 skeletten. Volgens de Tsjechische antropologe blijkt dat dit de skeletten zijn van ambtenaren die het vak van schrijver uitoefenden. Brukner Havelková stelt daarbij: ‘Wanneer er in de toekomst een skelet van een man wordt gevonden dat een ernstig gedegenereerde cervicale wervelkolom, artrose aan de kaak- en schoudergewrichten en knieën vertoont en waarvan de duim van zijn rechterhand slijtagesporen vertoont, dan zou men zich redelijkerwijs kunnen afvragen of hij ook een schrijver was’.

Lees het artikel: Kantoorwerk was ook in het oude Egypte niet zonder risico’s.
Lees ook: Scribes in ancient Egypt had really poor posture as they worked.
Lees ook: Ancient Egyptian scribes had deformed joints due to their ‘office’ jobs.
Lees het wetenschappelijke artikel: Ancient Egyptian scribes and specific skeletal occupational risk markers (Abusir, Old Kingdom).

Detail uit het mythologische papyrus van Herytwebechet – Egyptisch Museum Caïro

De Nederlandse sjabti-deskundige Dik van Bommel heeft de afgelopen jaren in musea talloze exemplaren van het Egyptische dodenboek en mythologische papyri gefotografeerd. Deze vaak met prachtige vignetten geïllustreerde Egyptische documenten zijn in een hoge resolutie beschikbaar gesteld. De fantastische resultaten zijn te zien op de website ushabtis.com.

Eind juni 2024 kwam Van Bommel met een bijzondere toevoeging op de informatie over de papyri in het Egyptisch Museum in Caïro. Het doel van deze extra toegevoegde pagina is om bezoekers van het Egyptisch Museum in Caïro te helpen gemakkelijk informatie op te zoeken over de papyri die ze bekijken. Met uitzondering van enkele kleine papyri in zaal 29 zijn alle in de periode 2021-2023 in het museum tentoongestelde papyri opgenomen.

Bekijk de pagina: Papyri Egyptian Museum in Cairo.

Evelina Christillin -Foto Matteo Secci / LaPresse

Het Museo Egizio in Turijn is onmiskenbaar een van de belangrijkste musea ter wereld met een Egyptische collectie. De laatste tien jaar heeft het museum vaak in het middelpunt gestaan van politieke controverse. Egyptoloog Christian Greco heeft vanaf zijn benoeming tot directeur in 2014 het internationale prestige van het museum naar grote hoogte weten te brengen. Tegelijkertijd heeft Greco te maken gehad met harde aanvallen van de rechtse partijen waaruit de huidige Italiaanse regering bestaat. Greco kreeg in 2018 kritiek op zijn initiatief ‘Fortunato chi parla arabo’ waarbij een toegangskorting werd gegeven aan Arabischsprekende mensen die het museum wilden bezoeken. Leden van de politieke partij Fratelli d’Italia, en in het bijzonder Giorgia Meloni, beschuldigden Christian Greco van het beoefenen van ‘omgekeerd racisme’ en van het straffen van Italianen. Bekijk hier de video van 4:17: il direttore del Museo Egizio incontra Giorgia Meloni.

In september 2023, toen de huidige regering onder leiding van Meloni al bijna een jaar aan de macht was, laaide de politieke beschuldigingen tegen Christian Greco weer op. Plaatsvervangend secretaris van rechtse separatische partij Lega (voorheen Lega Nord), Andrea Crippa, noemde Greco in een interview met Affari Italiani ‘een linkse directeur die op ideologische en racistische wijze het Museo Egizio in Turijn bestuurt in het nadeel van Italianen en burgers van de christelijke religie’, en vervolgde: ‘we zullen er alles aan doen om hem eruit te gooien en we vragen de minister van Cultuur, Sangiuliano, om hem te ontslaan als hij niet aftreedt’. Op dit moment, eind juni 2024, zijn de zaken zo hoog opgelopen dat Greco inderdaad wordt vervangen door Francesco Tiradritti. Deze Italiaanse egyptoloog is vanwege zijn rechtse uitspraken een veel besproken persoon in de regio Piëmont. Tiradritti ziet nu zijn kans schoon: ‘om het verhaal te verdrijven dat rechts geen heersende klasse heeft in Turijn’. Christian Greco moet het veld ruimen en wordt overgeplaatst naar het provinciale Museo Archeologico dell’Alto Adige, beter bekend als het Ötzi museum in Bolzano.

Niet alleen de directeurspositie van Greco staat ter discussie. Ook de positie van Evelina Christillin, de geprezen voorzitter van de raad van bestuur van het Museo Egizio wordt onder vuur genomen. Op 2 juni 2023 werd Christillin nog benoemd tot Ridder van het Groot Kruis van de Republiek, de hoogste orde van de Italiaanse Republiek.

Op maandag 14 juni 2024 publiceerde La Stampa een artikel waaruit blijkt dat het Italiaanse Ministerie van Cultuur Christillin wil vervangen door Zahi Hawass. Hawass vertelde het Italiaanse persbureau Ansa dat hij nog geen voorstel van het Ministerie van Cultuur heeft ontvangen, maar dat hij het beslist zou accepteren als dat zou komen.

Lees de volgende artikelen

Donderdag 20 juni 2024: Christian Greco chiamato a dirigere il museo di Ötzi a Bolzano.
Donderdag 20 juni 2024: Christian Greco al museo di Ötzi, Leo Toller al museo delle miniere.
Woensdag 19 juni 2024: Museo archeologico, il nuovo presidente è Christian Greco: dall’Egizio di Torino a Bolzano.
Maandag 17 juni 2024: C’è una questione intorno alla nomina del presidente del Museo Egizio di Torino.
Dinsdag 11 juni 2024: NRC-interview met Christian Greco ‘Een museum is meer dan een verzameling voorwerpen’.
Donderdag 21 september 2023: Museo Egizio di Torino caso politico. La Lega: “Cacceremo il direttore Greco”.
Zaterdag 5 juni 2021: Tiradritti, l’egittologo che la destra vuole mettere al posto di Christian Greco.

De kat stond in het oude Egypte in hoger aanzien dan welk ander dier ook. Het heilige dier werd aanbeden door zijn eigenaar en gemummificeerd als hij stierf. De eigenaar rouwde alsof hij een familielid verloren had en schoor soms zijn wenkbrauwen af als teken van verdriet. Katten waren zo belangrijk dat als er een huis in brand stond, eerst de katten werden gered en daarna het vuur werd geblust, zo vertelt de Griekse geschiedschrijver Herodotus uit de 5^de eeuw voor Chr.. Zeven eeuwen later schreef de Macedonische historicus Polyaenus het werk Strategemata dat over acht boeken is verdeeld. Ze bevatten korte beschrijvingen van beroemde stratagèmes oftewel krijgslisten uit de oudheid. In het zevende deel schrijft Polyaenus over de Perzische koning Kam­bises II die in 525 v.Chr. zijn rijk wilde uitbreiden en Egypte binnenviel.

Toen Kambises Pelusium aanviel, dat de toegang tot Egypte bewaakte, verdedigden de Egyptenaren het met grote vastberadenheid. Ze voerden formidabele apparaten aan tegen de belegeraars en vuurden stenen op hen af ​​vanuit hun katapulten. Om dit verwoestende spervuur ​​het hoofd te bieden, liep Kambises voor zijn frontlinie uit met honden, schapen, katten, ibissen en alle andere dieren die de Egyptenaren als heilig beschouwden. De Egyptenaren stopten onmiddellijk met hun activiteiten, uit angst de dieren, die zij zeer vereerden, te laten verwonden. Kambises veroverde Pelusium en opende daarmee voor zichzelf de route naar Egypte.

Lees het artikel: Kat zat aan tafel bij de farao.
Lees ook het kemet-artikel: De kat in het oude Egypte – dagelijks leven.

Lukida Onderwijs werkt met meer dan 600 scholen samen door heel Nederland. Zij kunnen scholen helpen met last-minute invallers, maar ook met invallers voor de lange termijn. Bij Lukida werken veel verschillende vakdocenten. Er werken kunstenaars, wetenschappers, theatermakers, dansers, biologen, programmeurs, kindercoaches en een egyptoloog. Wat ze met elkaar gemeen hebben, is de bevlogenheid en de wens om iets van hun vak over te brengen op leerlingen. Als gastdocent voor het basisonderwijs is Huub Pragt verbonden aan Lukida. In zijn lesprogramma ‘Het Oude Egypte’ maken de kinderen kennis met de denkwereld van de oude Egyptenaren. Aan het einde van een ochtendprogramma maken de kinderen een sjabti uit klei die ze vervolgens blauw beschilderen. Na uitleg over het Egyptische hiërogliefenschrift schrijven de kinderen in de middag een brief aan Toetanchamon in de Egyptische beeldtekens.

De praktijk leert dat veelal gebruik wordt gemaakt van het aanbod van een organisatie als Lukida om er het lerarentekort mee op te vangen. Op woensdag 17 april 2024 kwam het Rapport De Staat van het Onderwijs 2024 uit. Naar aanleiding hiervan ging Lukida oprichter Jesse Dijksman bij Dit is de dag (radio 1), in gesprek met Thijs Roovers van de Algemene Onderwijsbond.

Beluister en bekijk dit gesprek van 16:09: Onbevoegde docenten voor de klas de oplossing voor de slechte staat van het onderwijs?