In de avond van de tweede dag van de online Winter School ‘Zon, maan en planeten’ valt een bijzonder verschijnsel waar te nemen aan de sterrenhemel. Op maandag 21 december 2020 lijken, vanaf de aarde gezien, de planeten Jupiter en Saturnus samen te smelten. Deze zogenoemde conjunctie gebeurt elke twintig jaar, door de banen van Jupiter, Saturnus en de aarde rond de zon. Maar nu is het gat tussen de twee planeten bijzonder klein. De afstand tussen Jupiter en Saturnus is dan ongeveer een vijfde van de diameter van de maan. Met het blote oog zullen de twee planeten dan tegen elkaar aan staan. Op 16 juli 1623 stonden deze twee planeten ook heel dicht bij elkaar, maar toen was de grote conjunctie minder goed waarneembaar.

Bekijk de twee Engelstalige video’s die zijn ingesproken door de sterrenkundige Professor Matthew Bate van de Universiteit van Exeter:

1. How to View the Great Conjunction of Jupiter and Saturn.

2. A Brief History of Great Conjunctions.

Op maandag 30 november 2020 kwam het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden met een verrassende vondst.
In 1987 is een brief verzonden vanuit het Oriental Institute Museum in Chicago naar de vakgroep Egyptologie van de Universiteit Leiden. De verzender van de brief uit Chicago was de toenmalige conservator van de Egyptische afdeling, egyptoloog Thomas Logan. De brief kwam terecht op een stapel post, in de werkkamer van de toenmalige hoogleraar Joris F. Borghouts. In 2018 overleed de emeritus hoogleraar. Zijn niet geopende post is pas recentelijke gelezen. De brief uit 1987 bleek echter niet in de eerste plaats te zijn bedoeld voor de Universiteit Leiden, maar veeleer voor het elders in de stad Leiden gelegen Rijksmuseum van Oudheden. In zijn brief sprak Logan namelijk het vermoeden uit dat een kop van een beeld uit de collectie van het Oriental Institute bij een torso van Ramses VI in het RMO hoort. Egyptologen Lara Weiss (RMO) en Rob Demarée (Universiteit Leiden) onderzochten het verhaal. De breukvlakken van de torso en het hoofd blijken exact te passen.

De torso van het beeld staat opgesteld in de vaste presentatie van de Egyptische afdeling van het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden.

Lees het artikel: Hoofd voor torso van farao Ramses.
Lees ook: Rijksmuseum van Oudheden vindt verdwenen hoofd van farao terug.
Lees ook: Leidse torso Ramses VI herenigd met kop uit Chicago (maar waar zijn de voeten?).

Op zaterdag 14 november 2020 werd bekend gemaakt dat meer dan honderd mummiekisten aan het licht zijn gekomen bij archeologische werkzaamheden in de begraafplaats Sakkara. De Egyptische Minister van Oudheden en Toerisme Chaled el-Anany liet daar bij weten dat de mummiekisten in goede staat verkeren en dat er ook ruim veertig Ptah-Sokar-Osiris-beelden en een aantal mummiemaskers zijn aangetroffen. Vrijwel alle houten beschilderde mummiekisten dateren uit de Late Tijd (525-332 v.Chr.) en de daaropvolgende Ptolemaeën Tijd. De meeste persberichten spreken over de vondst van sarcofagen. Dat is niet geheel correct. Sarcofagen zijn de stenen kisten waarin mummiekisten worden geplaats. De nu gevonden mummiekisten zijn in de oudheid zonder sarcofagen bijgezet in een op 12 meter diepte gelegen onderaardse galerij. Archeologen hebben een mummiekist, met daarin een goed bewaard gebleven mummie, voor de toegestroomde pers geopend.

In september 2020 werden al eerder 59 mummiekisten ontdekt in Sakkara.

Lees de artikelen:
Archeologen vinden ruim honderd sarcofagen in Egypte.
Archeologen doen grote vondst in Egypte: ruim 100 sarcofagen van 2500 jaar oud.
Ruim honderd sarcofagen gevonden in Egyptische necropolis.

Op woensdag 4 november 2020 werd bekend gemaakt dat het Egyptische Ministerie van Toerisme en Oudheden zich voorbereidt op de verplaatsing van de koningsmummies van het Egyptisch Museum aan het Tahrirplein naar het National Museum of Egyptian Civilization in de wijk Fustat.
De mummies zullen op vrijdag 27 november 2020 tijdens een internationale ceremonie en onder strenge veiligheidsmaatregelen worden verplaatst. Het transport van de koningsmummies zal worden behandeld als een zeer belangrijke gebeurtenis in Egypte. Enkele jaren geleden werd de verplaatsing van een kolossaal standbeeld van Ramses II van het centrum van Caïro naar het Grand Egyptian Museum in Gizeh plechtig begeleid.

In totaal zullen 18 mummies van koningen en 4 mummies van koninginnen worden overgebracht naar het National Museum of Egyptian Civilization. De directeur van het Egyptisch Museum in Tahrir, Sabah Abd el-Razek, legde uit dat de mummies in containers op speciale auto’s zullen worden overgebracht om ze te beschermen tegen schokken of beschadigingen. Hij voegde eraan toe dat op dinsdag 14 januari 2020 een repetitie van deze verplaatsing heeft plaatsgevonden.

De verplaatsing zal wereldwijd worden uitgezonden, vanaf het vertrek van de mummies uit het Egyptisch Museum tot hun aankomst in het National Museum of Egyptian Civilization in Fustat.

Onder de koningsmummies die naar hun nieuwe behuizing worden overgebracht bevinden zich die van Seqenenra Tao II, Thoetmoses III, Sethy I, Ramses II. De beroemde koninginnen zijn Hatsjepsoet, Meritamon de vrouw van Amenhotep I en Ahmes Nefertari, de vrouw van Ahmose I.

Op donderdagochtend 19 november 2020 opent het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden haar deuren weer voor het museumpubliek. Tot die tijd is het mogelijk om via RMO thuis verbonden te blijven met het museum. Zo zijn er diverse pop-up tentoonstellingen, onder andere:

Egyptische aanwinsten
Spreek jij Egyptisch?
Tussen de regels
Seks, drugs en rock-‘n-roll
Kinder-speelgoed
Egyptische familiebanden

Kinderen kunnen er diverse spellen en kleurplaten met een Egyptisch thema gratis downloaden.

Netflix heeft de wereldwijde release aangekondigd van de documentaire ‘Secrets of the Saqqara Tomb’. Op donderdag 28 oktober 2020 wordt het de ontdekking getoond van een mastaba uit het Oude Rijk die vele eeuwen onder het woestijnzand heeft gelegen. De documentaire wordt in 190 landen uitgebracht, met ondertiteling voor meer dan 30 talen.

De documentaire volgt een team van Egyptische archeologen in Sakkara die de niet eerder ontdekte gangen, schachten en graven opgraven. De documentaire neemt de kijker mee naar het graf van de priester Wahet. In de documentaire wordt deze naam, die ‘geschenk’ betekent, als Wahty uitgesproken.

Het team van archeologen heeft meer dan drieduizend objecten aangetroffen, waaronder een gemummificeerde leeuwenwelp. Naast fascinerende oudheden biedt de documentaire een uitgebreide en unieke kijk op het leven van de priester en zijn familie.

Lees het Engelstalige artikel: Netflix to release new documentary ‘Secrets of the Saqqara Tomb’.

Het Spaanse bedrijf Factum Arte heeft ervaring met het maken van exacte replica’s van kunstvoorwerpen en zelfs grafwanden. Op 1 mei 2014 werd de replica van het graf van Toetanchamon voor het eerste aan de wereld getoond.

In de voorbije jaren is hard gewerkt aan de totstandkoming van de replica van KV17 het graf van Sethy I in het Dal der Koningen. De technische voorbereidingen zijn nu in oktober 2020 afgerond. Een fotogrammetrische techniek die bekend staat als LIDAR (Laser Imaging Detection And Ranging) heeft geleid tot een exacte replica van het graf.

Twee kamers van het graf van Sethy, waren al in 2017 in replica te zien in de tentoonstelling ‘Scanning Seti: The Regeneration of a Pharaonic Tomb’ in het Antikenmuseum te Basel. Ook werd de replica van de albasten sarcofaag getoond. Deze stenen kist is te bewonderen in het John Soane Museum in Londen.

Nadat Giovanni Battista Belzoni het graf in 1817 had bezocht kreeg het grote belangstelling onder negentiende-eeuwse bezoekers. Schilderingen werden met vloeipapier van de wanden gehaald en delen van de reliëfs werden als souvenirs uit de wanden gehakt. Het moderne massatoerisme zorgde voor een ontoelaatbare stijging van de luchtvochtigheid in het graf.

In 1988 werden de eerste plannen gesmeed door de Society of Friends of the Royal Tombs of Egypt voor het maken van een facsimile. Met het werk werd begonnen door Factum Arte in 2001. Na de voltooiing in 2017 is het replica graf van Sethy I de grootste en meest gedetailleerde facsimile die ooit is gemaakt.

Bijzonder is dat de replica van KV17 door Factum Arte in feite zelfs meer compleet is dan het origineel zoals dat er nu uitziet. Alle losse fragmenten die in de 19^de eeuw uit het graf zijn verwijderd, zijn in de reproductie ingevoegd. De fragmenten worden getoond in hun huidige staat, waarbij de aandacht wordt gevestigd op het dynamische karakter van het origineel. Dat wil zeggen, in de loop van de afgelopen twee eeuwen zijn verschillende fragmenten op zeer verschillende manieren verouderd en gerestaureerd. De replica omvat ook alle beschilderde fragmenten die zijn ontdekt tijdens recente opgravingen door de Universiteit van Basel.

Het is op dit moment nog niet uitgemaakt waar de replica van KV17, het graf van Sethy I, permanent zal worden tentoongesteld in Egypte. Het ligt echter voor de hand dat voor de regio van Loeksor zal worden gekozen.

Lees het Engelstalige artikel: The tomb of seti recording and facsimile.
Lees ook het Kemet-artikel: Graf van Sethy I.

Op zondag 20 september 2020 werd exact een week na het bericht over de vondst van 13 mummiekisten bekend gemaakt dat daar nog eens 14 mummies zijn bijgekomen.

In een ontmoeting met de internationale pers maakte de Egyptische Minister van Oudheden, Chaled el-Enany, bekend dat in Sakkara op de bodem van een 11 meter diepe grafschacht de 14 kleurrijk beschilderde kisten zijn aangetroffen in een zijnis van een massagraf.

Sakkara is vooral bekend van de trappiramide van Djoser uit het Oude Rijk. Ruim 2000 jaar later werd de necropool nog steeds gebruikt voor de begrafenis van hoge ambtenaren. De stijlkenmerken van de voorstellingen op de beschilderde mummiekisten die zijn ontdekt, maken duidelijk dat ze toebehoren aan Egyptenaren die leefden een in een onstuimige tijdsperiode van de Egyptische geschiedenis. In 525 v.Chr. voegde de Achaemenidische koning Kambises II Egypte namelijk toe aan het grote Perzische Rijk. De Perzische heersers worden gerekend tot de 27^ste dynastie van Egypte. Het imperium bereikte zijn grootste omvang onder Darius I, de opvolger van Kambises II. Darius verdeelde zijn rijk in twintig provincies die werden bestuurd door vaak lokale heersers die satrapen werden genoemd. Hij stelde een belastingsysteem op om elke satrapie, waarvan Egypte er een was, middelen af te laten dragen aan de centrale regering in Perzië. In 404 v.Chr. kwam de Perzische overheersing aan zijn einde na een succesvolle opstand van de Egyptische bevolking. Hierna zou het koninkrijk weer worden geleid door Egyptische farao’s.

De archeologen gaan nu onderzoeken wie er precies begraven liggen in de mummiekisten. Ze hopen zo meer te weten te komen over het leven van de Egyptenaren die geen onderdeel uitmaakten van de Perzische elite.

De meeste nieuwsberichten met betrekking tot de vondst in Sakkara spreken over ‘doodskisten’, vertaald uit het Engelse ‘coffins’. De vakterm voor dit soort beschilderde houten kisten luidt echter ‘mummiekisten’. De term sarcofaag wordt louter gebruikt voor een kist uit steen.

In het Rijksmuseum van Oudheden is tot en met zondag 22 november 2020 de tentoonstelling Sakkara, leven in een dodenstad te zien. Het verhaal wordt verteld over 45 jaar aan opgravingsactiviteit in Sakkara door de archeologen van het Leidse museum en hun wetenschappelijke compagnons.

Lees het artikel: Egypte ontdekt 27 eeuwenoude ‘goed bewaarde’ doodskisten.
Lees ook: Weer 14 doodskisten opgegraven bij Djoser-piramide Egypte.

Op maandagochtend 21 september 2020 werd Huub Pragt geïnterviewd door Bas van Werven van BNR-Nieuwsradio. Luister naar het vraaggesprek van 3:45 over de Vondst van de mummiekisten in Sakkara.

Op zondag 4 oktober 2020 werd bekend gemaakt dat het aantal gevonden mummiekisten inmiddels is opgelopen tot 59. De mummiekisten worden zeer binnenkort tentoongesteld. Bij de persbijeenkomst op de opgravingssite van Sakkara werd een binnen de wetenschappelijke wereld zeer ongebruikelijke handeling verricht. Het deksel van een van de mummiekisten werd opgetild. Het in de open lucht openen van de mummiekist zorgde ervoor dat de internationale pers zich kon vergapen aan een intacte Egyptische mummie.

Lees het artikel: Tientallen gevonden sarcofagen getoond aan publiek.
Lees ook het Engelstalige artikel: Egypt reveals 59 ancient coffins found near Saqqara pyramids.
Lees ook het Engelstalige artikel: Ancient Egyptian Coffin Opened for the First Time in 2,600 Years.

Medio september 2020 werd voor het eerst pijnlijk duidelijk dat de Egyptische regering twee snelwegen laat bouwen over de kwetsbare archeologische sites van Gizeh en Sakkara, ten westen van Caïro. Na internationale verontwaardiging werd dit project in de jaren negentig opgeschort. Het project is nu zonder er al te veel ruchtbaarheid aan te geven nieuw leven ingeblazen.

De bouw van de snelwegen staan onder supervisie van het Egyptische leger. President Abd el-Fattah el-Sisi ziet dit infrastructurele project als de unieke kans om de bevolkingsdruk op Caïro, waar 20 miljoen mensen wonen, te verlichten. De noordelijke snelweg doorkruist de woestijn 2,5 km ten zuiden van de Piramiden van Gizeh. De zuidelijke snelweg passeert tussen de trappiramide van Djoser te Sakkara en het gebied van Dasjoer met de knikpiramide en rode piramide van Snofroe. Beide snelwegen krijgen acht rijstroken. Critici zeggen dat ze onherroepelijke schade kunnen toebrengen aan ‘s werelds belangrijkste erfgoedsites.

Een bijkomstigheid is dat momenteel noodopgravingen plaatsvinden op en rondom het traject van de snelwegen. Dit heeft geleid tot de recente vondst van 27 mummiekisten te Sakkara.

Lees het Engelstalige artikel: Highways being built across Egypt’s pyramids plateau enrages critics.
Lees ook: Egypt cuts highways across pyramids plateau, alarming conservationists.

Op maandag 21 september 2020 werd bekend gemaakt dat de Egyptische archeologische missie te Toena el-Gebel een grafschacht met een kalkstenen sarcofaag heeft ontdekt. Ook werd en een aantal sjabti-beeldjes aangetroffen. Het team staat onder leiding van egyptoloog Moestafa Waziri, secretaris-generaal van de Egyptische Hoge Raad voor Oudheden. Hij legde uit dat de nieuw ontdekte grafschacht is gevonden op een diepte van 5 meter. De sarcofaag verkeert in een uitzonderlijk goede staat en vertoont inscripties met de bekende voorstellingen van de vier Horuszonen. Waziri voegde er verder aan toe dat het eerste inspectiewerk aangaf dat deze persoon Djehoetyhotep heette. De stenen kist mag worden gedateerd in de 26^ste dynastie. Hij droeg de eretitel Opzichter van de Tronen en hij was de zoon een dame met de naam Amenirdis. Haar sarcofaag werd in 2018, het eerste opgravingsseizoen, door de archeologische missie ontdekt.

Lees het Engelstalige artikel: Egypt’s Ministery of Tourism & Antiquities uncovers a burial shaft that houses a limestone sarcophagus.