Mummie in ‘lege kist’

Op dinsdag 27 maart 2018 werd bekend gemaakt dat archeologen van de Universiteit van Sydney de overblijfselen van een mummie hebben ontdekt in een 2.500 jaar oude mummiekist, waarvan altijd werd gedacht dat deze leeg was. De houten kist staat al 150 jaar in het universiteitsmuseum van de Australische stad. Toen de wetenschappers de kist openden, zagen zij tot hun verbazing de resten van menselijke voeten en botten. Volgens de onderzoekers zijn de resten eerder beschadigd geraakt, waarschijnlijk door grafrovers. De tekst in hiërogliefenschrift op het deksel van de mummiekist noemt de naam van een priesteres Merneithites. Toch is het mogelijk dat het om een andere persoon gaat omdat mummiekisten in de Late Tijd vaak werden hergebruikt. Een team van wetenschappers is daarom een onderzoek gestart om de identiteit van de resten te achterhalen.

Lees het artikel: Archeologen vinden mummie in ‘lege kist’ die al 150 jaar in museum staat.
Bekijk de video van 6:43: Archaeologists find 2,500-year-old mummy in ’empty’ coffin.

Reliëf van Hatsjepsoet

Op vrijdag 23 maart 2018 maakte egyptoloog dr. Ken Griffin, verbonden aan Swansea University,  bekend dat zich in de studiecollectie van de universiteit een bijzonder reliëf bevindt. De voorstelling toont namelijk het portret van koningin Hatsjepsoet. De ontdekking werd gedaan tijdens een werkcollege waarbij Egyptische voorwerpen nader worden bestudeerd. Het reliëf bestaat uit twee onregelmatig gevormde kalksteenfragmenten die aan elkaar zijn geplakt. Op basis van stilistische kenmerken herkende Griffin dat de voorstelling gedateerd mag worden in de tijd van de beroemde Egyptische koningin die regeerde in de 18de dynastie. De waaier die staat uitgebeeld is typisch voor deze tijdsperiode. De diadeem die is voorzien van gedraaide uraeus duidt op een farao. De pruik is ook kenmerkend voor Hatsjepsoet. Het overtuigende bewijs komt echter uit de deels beschadigde begeleidende tekst. Er staat ‘haar vreugde is voor eeuwig’. Griffin stelt dat het reliëf qua stijl en techniek overeenkomt met de reliëfs in de tempel van Hatsjepsoet te Deir el-Bahri. Deze beroemde terrassentempel werd tijdens het hoogtepunt van haar regering gebouwd op de westoever van het oude Thebe. Eerder in haar regering heeft Hatsjepsoet echter een tempel uit verfijnd wit Toerakalksteen laten oprichten binnen de muren van Karnak, de tempel van Amon aan de oostoever van de Nijl. Volgens egyptoloog Huub Pragt is het meer waarschijnlijk dat het reliëf afkomstig is uit deze relatief kleine tempel van Hatsjepsoet die door haar Netjery-menoe ‘Goddelijk als Monument’ werd genoemd. Dit tempeltje heeft plaats moeten maken voor de bouwwerken van haar opvolger Thoetmoses III. Fragmenten van de Netjery-menoe tempel zijn tegenwoordig opgesteld in wat het openluchtmuseum van de tempel van Karnak wordt genoemd.

Lees het artikel: Mysterious head of a pharaoh discovered by Swansea Egyptologist.

Grafscènes onthuld in Midden-Egypte

Tijdens schoonmaakwerkzaamheden in de eerste weken van maart 2018  ontdekte de Australische archeologische missie onder leiding van Dr. Naguib Kanawati kleurrijke grafscènes op de wanden van de 18 meter diepe grafschacht van graf 29 te Beni Hassan. Dat is het graf van de gouwvorst Baqet I uit de 11de dynastie.

Lees het artikel: Funerary scenes unveiled in a 4000 years tomb in Middle Egypt.

 

Twee lezingen ‘Egypte en het Jodendom’

Op zondag 25 maart 2018 geeft cultureel en religieus antropoloog Rachel Reedijk samen met psycholoog Rob Cassuto een dubbellezing in Amsterdam met de titel ‘Egypte en het Jodendom: tegenreligie of erfenis?’
Rachel Reedijk is bekend van het boek De Amarna-papyrus. Rob Cassuto benadert het thema vanuit een psychoanalytisch perspectief. Volgens Sigmund Freud was Mozes een Egyptische prins of priester die het ‘monotheïsme’ van farao Achnaton oplegde aan het joodse volk. Freuds hypothesen zijn aanvechtbaar, antropologen delen echter zijn inzicht dat culturen niet uit het niets ontstaan. Een nieuwe religie zal moeten definiëren waarin het zich onderscheidt. Dit kan gepaard gaan met strijd, terwijl tegelijkertijd elementen worden overgenomen, al dan niet in aangepaste vorm. Egyptoloog Jan Assmann stelt dat Mozes een tegenreligie stichtte, Yahuda wijst erop dat een verblijf van 400 jaar zijn sporen moet hebben nagelaten. Er is vaak gewezen op de frappante overeenkomsten tussen de Atonhymne en Psalm 104. De Vermaningen van Ipoewer, een Egyptische lamentatietekst, zou de Bijbelse profeten hebben beïnvloed. Er zijn parallellen aan te duiden tussen de Instructie van Amenemope en het Boek Spreuken. In het joodse narratief is Egypte een land van onderdrukking en afgoderij. Klopt dit beeld van een radicale tegenreligie, of bestaat er een relatie tussen de Egyptische wijsheidsliteratuur en de Hebreeuwse Bijbel?

Bekijk de flyer voor meer informatie. Locatie: De Nieuwe Poort, Amsterdam. Claude Debussylaan 2 (vlakbij Station Amsterdam-Zuid). Tijd: 13.00 tot 17.00 uur. Kosten deelname inclusief koffie en thee: € 25,- te voldoen bij entree. Aanmelden: info@stichtingpardes.nl.

 

Nubische schatten in Drents Museum

Vanaf zondag 16 december 2018 organiseert het Drents Museum in Assen in samenwerking met het Museum of Fine Arts in Boston de tentoonstelling ‘Nubië – Land van de Zwarte Farao’s’. Driehonderd topstukken uit Boston zijn tot en met zondag 5 mei 2019 in het museum in Assen te zien. Het betreft voorwerpen uit de gehele periode van de Nubische beschaving, van 2400 v. Chr. tot ca. 350 na Chr. De tentoonstelling vertelt het verhaal over de haat-liefdeverhouding tussen het oude Egypte en de zuidelijke Nubische koninkrijken. In de periode tussen 750 en 664 v. Chr. veroveren de Nubiërs Egypte. Deze periode waarin Zwarte Farao’s over het Egyptische rijk heersen is de 25ste dynastie en staat centraal in de expositie. Onder leiding van George Reisner verrichtten Wetenschappers van het Museum of Fine Arts Boston van 1916 tot 1920 archeologisch onderzoek in de omgeving van het oude Napata, de hoofdstad van het Nubische koninkrijk. Topstukken komen onder meer uit de piramiden van koning Taharka en koningin Malakaye.

Lees het artikel: Nubische collectie uit Boston vanaf december in Drents Museum.

Archieven Jean Capart

In het jaar 2022 wordt de 200ste verjaardag van de ontcijfering van het hiërogliefenschrift door Jean-François Champollion gevierd. Ook wordt het eeuwfeest van de ontdekking van het graf van farao Toetanchamon gevierd. In hetzelfde jaar wordt de 125ste  verjaardag van het ontstaan van de Belgische egyptologie herdacht en is het 75 jaar geleden dat de Belgische egyptoloog Jean Capart overleed. Jean-Michel Bruffaerts is historicus en als wetenschappelijk medewerker verbonden aan de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis in Brussel. Hij heeft een fonds in het leven geroepen en een website gelanceerd die er voor moeten gaan zorgen dat de archieven van Jean Capart worden ontsloten.

Bekijk de website: Fonds Jean Capart.
Bekijk de Franstalige video van 27:08 met een interview op 7 januari 2018 in een Brusselse tram met Jean-Michel Bruffaerts: Le Tram.

Catacombe ontdekt in Toena el-Gebel

Sinds 1989 doet een interdisciplinair team van de Universiteit van Caïro en de Ludwig Maximilians-Universiteit uit München onderzoek in de archeologische site Toena el-Gebel. Dit is de necropool bij Hermopolis Magna, de oude hoofdstad van de 15ste Opper-Egyptische gouw en het belangrijkste cultuscentrum van de god Thot. Het grafveld staat vooral bekend om zijn onderaardse catacomben voor mummies van vele duizenden ibissen en bavianen, de heilige dieren van Thot. De begraafplaats ligt aan de rand van de woestijn op zo’n 35 kilometer ten zuid-westen van de stad El-Minya in Midden-Egypte.

Op zaterdag 24 februari 2018 maakte Chaled el-Enani, de Egyptische minister van Oudheden, bekend dat voor het eerst een catacombe met menselijke mummies is ontdekt in deze necropool. Er zijn zes sarcofagen, twee aardewerk mummiekisten en zeventien mummies aangetroffen. Ook zijn twee demotische papyri en een groot aantal sjabties gevonden. De catacombe ligt acht meter onder het maaiveld en dateert uit de Late Tijd en de Ptolemaeën Tijd.

Bekijk de video van 04:17 in het artikel: Nieuwe dodenstad ontdekt.
Lees het artikel: Egypt discovers new necropolis in Minya.
Lees ook: Archeologen vinden necropolis in Egypte.

SCA ontkent bericht over holte

Op vrijdag 9 februari 2018 reageerde  de secretaris-generaal van de Supreme Council of Antiquities (SCA), Moestafa Waziri verbolgen over wat in de media is gepubliceerd over de ontdekking van een 15 meter diepe holte achter de westwand van de grafkamer van Toetanchamon. Hij verklaarde dat het Ministerie van Oudheden geen enkel bericht over een dergelijke ontdekking heeft ontvangen van het wetenschappelijke team dat gedurende een week in het graf heeft gewerkt aan een scanonderzoek. Ook het Hoofd van de Afdeling Buitenlandse Missies, Mohamed Ismail, verklaarde dat hij heeft gesproken met de teamleider


en dat wat in de media is gepubliceerd, ongegrond en niet waar is.

Lees het artikel: Supreme Council of Antiquities denies claims of new discovery in King Tutankhamun’s tomb.

Holte in graf Toetanchamon?

Op woensdag 7 februari 2018 werden de voorlopige resultaten van het derde scanonderzoek aan het graf van Toetanchamon bekend gemaakt door Nicholas Reeves. Het wetenschappelijke team van de Polytechnische Universiteit van Turijn, onder leiding van Dr. Franco Porcelli heeft samen met Reeves gedurende zeven dagen intensief gewerkt aan het maken van de scans in het graf in het Dal der Koningen. Bij het verlaten van het graf werd Nicholas Reeves geïnterviewd door een journalist van het Deutsche Presse-Agentur (DPA). Reeves verklaarde dat de eerste resultaten erop wijzen dat zich achter de westwand van de grafkamer een holte bevindt met een diepte van maar liefst 15 meter. De eindresultaten van het onderzoek zullen eind februari bekend worden gemaakt.

Bekijk de video van 2:19 van 30 september 2015 waarbij Nicholas Reeves zijn theorie toelicht in het graf van Toetanchamon: Nefertiti’s tomb hiding behind King Tut’s?.

Lees het artikel van Anand Balaji: Breaking News – Unconfirmed.

Nefertiti onherkenbaar

Sinds maandag 5 februari 2018 staat Nefertiti weer volop in de belangstelling. Een hevige discussie is ontstaan over een gezichtsreconstructie van de Egyptische koningin. De makers hoopten dat de reconstructie ons in staat zou stellen om terug te gaan de tijd en daarmee de waardigheid van de beroemde koningin te kunnen benadrukken. Met behulp van een handzame 3D-scanner werd in het Egyptisch Museum in Caïro een scan gemaakt van het zwaarbeschadige gezicht van de mummie die bekend staat als KV35YL, de ‘jonge vrouw uit KV35’. Haar identiteit is echter tot op heden niet vastgesteld.

In het voorjaar van 2003 heeft de Britse egyptologe Joann Fletcher de mummie van ‘de jonge vrouw’ aan een nader onderzoek onderworpen. Fletcher was ervan overtuigd dat de mummie het lichaam van koningin Nefertiti betreft. Zij werd op het spoor gezet door een stukje van een pruik dat Victor Loret in 1898 bij de mummie had aangetroffen. De Nubische stijl waarin de pruik is gevlochten komt alleen voor bij vrouwen aan het hof in de Amarnaperiode. De mummie vertoont nog meer opvallende kenmerken.

Zo is het hoofd van de mummie volledig kaalgeschoren. De linker oorlel vertoont een dubbele piercing. Hoog op het voorhoofd is de afdruk van een nauwsluitende band waar te nemen. De holte in de borst bevat enkele gouden nefer-kralen van een borstsieraad. Al deze feiten maken duidelijk dat de mummie mag worden toegeschreven aan een belangrijke dame uit de Amarnaperiode. Op basis van röntgenfoto’s van de mummie is de staat van het gebit en de mate van volgroeiing van de botten vastgesteld. Hieruit blijkt dat de vrouw bij haar overlijden een leeftijd had bereikt tussen de negentien en vijfentwintig jaar. Hiermee vervalt de identiteit van Nefertiti.

Toetanchaton werd als koningszoon in Achetaton, het huidige Tell el-Amarna geboren. Dit moet rond het 10de regeringsjaar van Achnaton zijn geweest. Hij was als ‘Levend Evenbeeld van Aton’ voorbestemd om zijn vader Achnaton op te volgen. Hij besteeg als achtjarige de troon. Korte tijd daarna veranderde hij zijn naam in Toetanchamon.

Op de wanden van kamer alfa in het koningsgraf te Tell el-Amarna is de bijzetting van een mummie te zien. De meest beroemde scène in deze ruimte toont Achnaton en Neferiti die rouwen terwijl een min een baby vasthoudt. Men mist er de identiteit van moeder en kind. Het is niet ondenkbaar dat de mummie op de lijkbaar de ‘jonge vrouw’ is. Zij zou dan in het kraambed zijn gestorven. Vaker is gesuggereerd dat de vrouw Kiya is, de bijvrouw van Achnaton. Het kind dat wordt gekoesterd zou Toetanchaton kunnen zijn.

In februari 2010 is een belangrijk DNA-onderzoek uitgevoerd volgens de STR (Short Tandem Repeat) methode. Hierbij worden kleine stukjes DNA, die zich steeds herhalen, met elkaar vergeleken. Een dergelijk onderzoek is nauwkeuriger dan een test op Mitochondriaal DNA waarmee alleen familieverwantschap kan worden vastgesteld. De mummie van de jonge vrouw, is met zekerheid de moeder van Toetanchamon. Maar niet alleen dat, ze is een dochter van Amenhotep III en Teje en daarmee een volle zus van Achnaton. De eerdere theorie dat Toetanchamons moeder Kiya zou zijn, een bijvrouw van Achnaton, is daarmee nog niet afgedaan. Amenhotep III en Teje hadden minimaal vier en mogelijk zelfs vijf dochters: Satamon, Isis, Henoettaneb, Nebetah en Baketaton. De laatste was beslist te jong om als moeder van Toetanchamon in aanmerking te komen. Ze is wel de enige zus van Achnaton die in de Amarnaperiode onder deze naam wordt genoemd. Van de andere vier zussen van Achnaton is na het vijfde regeringsjaar, met de verhuizing van Thebe naar Achetaton, niets meer vernomen. Toch is het mogelijk dat één van hen haar naam heeft veranderd in Kiya. Aangezien bij haar overlijden de leeftijd van de vrouw KV35YL tussen de 19 en 25 jaar bedroeg, is het niet ondenkbaar dat het Satamon, de oudste zus van Achnaton betreft. Satamon zal ongeveer dertien jaar zijn geweest toen zij als Grote Koninklijke Echtgenote aan de zijde van haar vader Amenhotep III stond. Vanaf het co-regentschap tussen Amenhotep III en Amenhotep IV/Achnaton zal ze de rol van bijvrouw voor Achnaton hebben aangenomen. De naam Satamon ‘Dochter van Amon’ moest bij de verhuizing naar de nieuwe stad worden veranderd in Kiya, hetgeen zo veel betekent als ‘De andere’.

Bekijk de video van 4:32: Get an exclusive first look at the face of King Tut’s mother, Queen Nefertiti.

De 3D-scan van het hoofd van de mummie van de jonge vrouw werd beschikbaar gesteld aan de Franse beeldhouwster Élisabeth Daynès. Deze kunstenares heeft in het verleden het gezicht van Toetanchamon gereconstrueerd. De Indiase schrijver Anand Balaji is een kenner van de Amarnaperiode. Hij heeft een eigenaardigheid vastgesteld wanneer het gaat om de overeenkomsten tussen de reconstructie van het gezicht van de mummie van de jonge vrouw en het gezicht van Élisabeth Daynès zelf.