Een slang bijt in de nek van een ezel – vignet uit het Dodenboek van Pakerer – Rijksmuseum van Oudheden Leiden

Op maandag 16 oktober 2023 werd bekend gemaakt dat onderzoekers oude klimaatgegevens hebben gecombineerd met ecologische modellen om Egyptische voorstellingen van slangen te identificeren. Wanneer in de oudheid een door een slang gebeten patiënt een Egyptische slangenarts had geraadpleegd, dan had deze arts waarschijnlijk wel een papyrusrol tevoorschijn gehaald die 34 slangen en hun beten beschrijft.  Er is namelijk een hiëratisch papyrus bekend met advies over hoe slangenbeten te behandelen. Deze eeuwenoude handleiding wordt beschouwd als een van de eerste medische teksten ter wereld. Het maakt onderdeel uit van zeventien papyri die in het Brooklyn Museum in New York worden bewaard. Charles Edwin Wilbour kocht deze papyri van een boer toen hij in 1893 het eiland Elephantine bij Aswan bezocht. Toen hij in 1896 in een hotel in Parijs stierf, werden zijn bezittingen, waaronder de papyrus met de slangentekst door het hotel opgeslagen. Toen Wilbours eigendommen bijna een halve eeuw later aan zijn familie werden teruggegeven, schonk zijn weduwe de papyri aan het Brooklyn Museum. Sinds de vertaling van de papyrustekst uit de jaren ’60 discussiëren onderzoekers fel over de identiteit van de slangen die erin worden beschreven. Nu hebben onderzoekers een ecologische techniek gebruikt, nichemodellering genaamd, om met zekerheid tien van deze slangen te identificeren. Tegenwoordig zouden Egyptische artsen de boekrol niet erg nuttig meer vinden; van de geïdentificeerde soorten komt er geen enkele nog voor in Egypte.

Lees het artikel: Serpents that bit ancient Egyptians slither into focus.

De replica van de Karnak-koningslijst.

Op maandag 16 oktober 2023 werd bekend gemaakt dat het Egyptische Ministerie van Toerisme en Oudheden een replica van de Karnak-koningslijst heeft geïnstalleerd op de oorspronkelijke locatie in de zuidwestelijke hoek van de Achmenoe-tempel van Thoetmoses III te Karnak. De originele Karnak-koningslijst wordt bewaard in het Louvre te Parijs. Al in 1843 werd het naar de Franse hoofdstad overgebracht. De lijst bevat de namen van 61 Egyptische koningen en werd samengesteld tijdens de regering van Thoetmoses III uit de 18^de dynastie. Deze koningslijst is zo belangrijk omdat de namen van enkele koningen uit de Eerste en Tweede Tussenperiode niet voorkomen in andere monumentale koningslijsten.

Lees het artikel: In Photos: Egypt installs replica of Karnak King List in Luxor.

Ankh-Hor Project

Anch-Hor was de rentmeester van de Godsvrouw van Amon Nitocris tijdens de 26^ste dynastie. Hij was een van de hoogste functionarissen van het Egypte uit de Late Tijd. Zijn graf TT414 in de Asassif behoort tot het type monumentale graven met tempelvormige bovenbouw uit tichelsteen. TT 414 werd in de jaren zeventig opgegraven door een Oostenrijkse missie onder leiding van Manfred Bietak. Het werd gerestaureerd, gepubliceerd en voor het publiek geopend in 1982. Het merendeel van de talrijke vondsten is echter niet gepubliceerd en werd achtergelaten in een magazijn op de site. Het Ankh-Hor Project is in 2018 gestart en staat onder leiding van de egyptologe Julia Budka. Het doel van het project is het onderzoeken en publiceren van al de vondsten die zijn opgegraven in de Oostenrijkse concessie.

Lees hier de blog die is gestart in september 2023: Ankh-Hor Project.

Hieroglyphs AI

Begin oktober 2023 werd de vernieuwde app Hieroglyphs AI gelanceerd die gebruik maakt van Deep Learning. Dat is een methode binnen de kunstmatige intelligentie (AI) die computers leert gegevens te verwerken op een manier die is geïnspireerd door het menselijk brein. Deep learning-modellen kunnen complexe patronen in afbeeldingen, tekst, geluiden en andere gegevens herkennen om nauwkeurige inzichten en voorspellingen te produceren. Daarmee is het voortaan mogelijk om Egyptische hiërogliefen zowel op foto’s als rechtstreeks van voorwerpen te identificeren. De app toont onmiddellijk de code volgens de Gardiner tekenlijst. Gebruikers van de app kunnen ook zoeken naar herkende hiërogliefencombinaties in het geïntegreerde woordenboek Egyptisch-Engels. De app werkt op basis van de fotocamera van een Android zelfs zonder een internetverbinding. Er is geen registratie of login vereist. Men kan de app gratis downloaden via de Google Play Store. Een iPhone-versie is momenteel nog niet voor handen.

Voorraadkamer in de piramide van Sahoera.

Op dinsdag 26 september 2023 werd bekend gemaakt dat acht niet eerder gedocumenteerde voorraadkamers zijn ontdekt in de piramide van Sahoera te de Aboesir. De ontdekking werd gedaan tijdens restauratiewerkzaamheden uitgevoerd door de Duits-Egyptische archeologische missie van de Universiteit van Würzburg onder leiding van de egyptoloog Mohamed Ismail Khaled. Dit werk was al in 2019 begonnen, maar het is nu pas dat men aan de fundamenten van de piramide is toegekomen. Het team van Mohamed Khaled heeft de ontdekking gedaan toen men zo nauwkeurig mogelijk de oorspronkelijke afmetingen en indeling van het voorvertrek van de piramide probeerde te bepalen. Hoewel de oostelijke muur van het voorvertrek zwaar was beschadigd en alleen de noordoostelijke hoek en hooguit 30 centimeter van de oostelijke muur nog detecteerbaar waren, werden sporen van een lage doorgang blootgelegd. Dit was al eerder waargenomen door de Britse ontdekkingsreiziger John Perring in 1836. “Deze belangrijke ontdekking toont aan dat de observatie die tijdens Perrings bezoek aan de piramide werd gedaan juist was,” merkte Khaled op. Hij voegde eraan toe dat de acht voorraadkamers pas zijn ontdekt nadat de lage doorgang volledig vrijgemaakt van was van een laag puin.

Lees het artikel: Geheime kamers gevonden in 4400 jaar oude Egyptische piramide.
Lees ook: Egypt: chambers discovered inside Sahure’s Pyramid in Abusir Necropolis.
Lees ook: Storage rooms discovered inside King Sahure pyramid for first time.

Het deksel van de kanopenkruik van Senetnay- August Kestner Museum Hannover

Wetenschappers hebben de geur weten te reconstrueren van het balsemingsmateriaal dat in de 18^de dynastie werd gebruikt bij de mummificatie van de elite van Egypte. De geur is gebaseerd op een mengsel van bijenwas, hars, plantaardige olie en bitumen. Dit werd vermengd met cumarine, dat een vanilleachtige geur geeft en voorkomt in kaneel. Ook benzoëzuur werd als een bestanddeel aangetroffen. Dit is een geurige hars afkomstig uit de Aziatische boomsoort Styrax. Het mengsel is aangetroffen in een kanopenkruik van Senetnay, de vroedvrouw van farao Amenhotep II. Deze voorname dame heeft een graf gekregen in het Dal der Koningen. Deze bijzondere ‘geur van de eeuwigheid’ kan vanaf vrijdag 13 oktober 2023 worden opgesnoven in de tentoonstelling Ancient Egypt – Obsessed with Life in het Moesgaard Museum te Højbjerg ten zuiden van Aarhus.

Lees het bericht: Wetenschappers halen ‘geur van de eeuwigheid’ uit ingewanden van mummie en ook jij kan gaan ruiken.
Luister gedurende 4:26 minuut naar het radio-interview voor VRT De Ochtend met egyptoloog Vincent Oeters van de Universiteit Leuven: Wat kunnen we leren uit de ingewanden van een 3500 jaar oude mummie?

Olaf Kaper tijdens het radio-interview bij ‘Met het Oog op Morgen’

Bij een vertaling van een Egyptische hiërogliefentekst wordt altijd gebruik gemaakt van een klankweergave van de Egyptische woorden. Deze weergave wordt transliteratie genoemd en wordt geschreven met een apart lettertype. Voor het lezen van documenten met getranslitereerde Egyptische teksten is daarom een transliteratie-lettertype nodig. Sinds het begin van de egyptologie in 1822 zijn er vele verschillende manier van translitereren gehanteerd door egyptologen. Een opvallend gegeven is dat er tot 2023 geen consensus over heeft bestaan binnen het vakgebied. Tijdens het 13^de International Congress of Egyptologists (ICE13) dat in augustus 2023 heeft plaatsgevonden in Leiden is eindelijk een gestandaardiseerde transliteratie van de Oud-Egyptische taal tot stand gekomen. De Leiden Unified Transliteration/Transcription is door de leden van de International Association of Egyptologists (IAE) geaccepteerd als de nieuwe standaard in de transliteratie van de Oud-Egyptische taal. Bekijk hier de pdf: Leiden Unified Transliteration.

Luister naar het radio-interview met professor Olaf Kaper voor het programma Met het Oog op Morgen op dinsdag 12 september 2023: Egyptologen bedenken in Leiden nieuwe transscriptie voor hiërogliefen.

Tentoonstelling Kemet in het Rijksmuseum van Oudheden – Leiden

De veelbesproken tentoonstelling Kemet was tot en met zondag 3 september 2023 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De verbeelding van Kemet, het ‘zwarte land’, maakte de cultuur van de oude Egyptenaren niet alleen iets van het verleden, maar juist ook van het heden. Het actuele gehalte lag voornamelijk bij het gegeven dat de faraonische cultuur al eeuwenlang vanuit een westers gezichtspunt is benaderd. De tentoonstelling liet zien dat een ander perspectief verrassende inzichten kan opleveren. Daarnaast werd op subtiele wijze duidelijk gemaakt dat niet alleen Afro-Amerikaanse musici uit de 20^ste en 21^ste eeuw maar ook vele andere kunstenaars met een Afrikaanse achtergrond inspiratie hebben geput uit de verdwenen cultuur van het Oude Egypte.

Mede door toedoen van een hetze die via social media was ontstaan rondom een Netflix-documentaire over Cleopatra, kwamen de makers van de tentoonstelling ernstig onder vuur te liggen. De tentoonstelling: Kemet is nu genomineerd voor de Museumtijdschrift Tentoonstellingsprijs van 2023. De vakjury heeft tien tentoonstellingen van het afgelopen jaar genomineerd en het is aan het publiek om de winnaar te kiezen. U kunt online stemmen via de website van Museumtijdschrift. Dat kan tot en met zondag 17 september 2023. Vervolgens wordt op woensdag 4 oktober 2023 bekendgemaakt welke expositie de Tentoonstellingsprijs 2023 ontvangt.

Mocht u meer willen weten over de inhoud van de tentoonstelling, kijk dan gedurende 24 minuten naar dit vraaggesprek van 22 april 2023 met de bedenker ervan, conservator en egyptoloog Daniel Soliman: Kemet in het RMO in Leiden.
Lees ook de verantwoording Over de tentoonstelling Kemet.

Lees meer over hoe u uw stem kunt uitbrengen: Kemet – Egypte in hip-hop, jazz, soul & funk genomineerd voor de Museumtijdschrift Tentoonstellingsprijs 2023.