Tentoonstelling over Fayoemportretten

Fayoemportret - Allard Pierson Amsterdam

Fayoemportret – Allard Pierson Amsterdam

Vanaf vrijdag 6 oktober 2023 tot en met 25 februari 2024 presenteert het Allard Pierson de tentoonstelling Oog in Oog. De mensen achter mummieportretten. Dit is naar aanleiding van een internationaal onderzoek dat is gestart naar twaalf mummieportretten, waarvan twee uit eigen collectie en tien van partnermusea in Europa. Met behulp van geavanceerde analysetechnieken worden de Fayoemportretten nader onderzocht. Het doel van dit onderzoek is meer te weten te komen over hoe en waar de portretten zijn gemaakt. Het onderzoek is geïnitieerd door het Allard Pierson en vindt plaats in samenwerking met het Netherlands Institute for Conservation, Art & Science (NICAS) en de National Gallery of Art in Washington D.C. De twaalf mummieportretten worden, samen met twintig andere tentoongesteld. Het is de eerste tentoonstelling over Oudegyptische mummieportretten in Nederland.

Lees het artikel: Allard Pierson start internationaal onderzoek naar twaalf mummieportretten.

Artificial Intelligence voor hiërogliefenschrift

Hieroglyphs AI

Hieroglyphs AI

Begin oktober 2023 werd de vernieuwde app Hieroglyphs AI gelanceerd die gebruik maakt van Deep Learning. Dat is een methode binnen de kunstmatige intelligentie (AI) die computers leert gegevens te verwerken op een manier die is geïnspireerd door het menselijk brein. Deep learning-modellen kunnen complexe patronen in afbeeldingen, tekst, geluiden en andere gegevens herkennen om nauwkeurige inzichten en voorspellingen te produceren. Daarmee is het voortaan mogelijk om Egyptische hiërogliefen zowel op foto’s als rechtstreeks van voorwerpen te identificeren. De app toont onmiddellijk de code volgens de Gardiner tekenlijst. Gebruikers van de app kunnen ook zoeken naar herkende hiërogliefencombinaties in het geïntegreerde woordenboek Egyptisch-Engels. De app werkt op basis van de fotocamera van een Android zelfs zonder een internetverbinding. Er is geen registratie of login vereist. Men kan de app gratis downloaden via de Google Play Store. Een iPhone-versie is momenteel nog niet voor handen.

Kamers in de piramide van Sahoera

Voorraadkamer in de piramide van Sahoera

Voorraadkamer in de piramide van Sahoera.

Op dinsdag 26 september 2023 werd bekend gemaakt dat acht niet eerder gedocumenteerde voorraadkamers zijn ontdekt in de piramide van Sahoera te de Aboesir. De ontdekking werd gedaan tijdens restauratiewerkzaamheden uitgevoerd door de Duits-Egyptische archeologische missie van de Universiteit van Würzburg onder leiding van de egyptoloog Mohamed Ismail Khaled. Dit werk was al in 2019 begonnen, maar het is nu pas dat men aan de fundamenten van de piramide is toegekomen. Het team van Mohamed Khaled heeft de ontdekking gedaan toen men zo nauwkeurig mogelijk de oorspronkelijke afmetingen en indeling van het voorvertrek van de piramide probeerde te bepalen. Hoewel de oostelijke muur van het voorvertrek zwaar was beschadigd en alleen de noordoostelijke hoek en hooguit 30 centimeter van de oostelijke muur nog detecteerbaar waren, werden sporen van een lage doorgang blootgelegd. Dit was al eerder waargenomen door de Britse ontdekkingsreiziger John Perring in 1836. “Deze belangrijke ontdekking toont aan dat de observatie die tijdens Perrings bezoek aan de piramide werd gedaan juist was,” merkte Khaled op. Hij voegde eraan toe dat de acht voorraadkamers pas zijn ontdekt nadat de lage doorgang volledig vrijgemaakt van was van een laag puin.

Lees het artikel: Geheime kamers gevonden in 4400 jaar oude Egyptische piramide.
Lees ook: Egypt: chambers discovered inside Sahure’s Pyramid in Abusir Necropolis.
Lees ook: Storage rooms discovered inside King Sahure pyramid for first time.

De geur van de eeuwigheid

Het deksel van de kanopenkruik van Senetnay- August Kestner Museum Hannover

Wetenschappers hebben de geur weten te reconstrueren van het balsemingsmateriaal dat in de 18de dynastie werd gebruikt bij de mummificatie van de elite van Egypte. De geur is gebaseerd op een mengsel van bijenwas, hars, plantaardige olie en bitumen. Dit werd vermengd met cumarine, dat een vanilleachtige geur geeft en voorkomt in kaneel. Ook benzoëzuur werd als een bestanddeel aangetroffen. Dit is een geurige hars afkomstig uit de Aziatische boomsoort Styrax. Het mengsel is aangetroffen in een kanopenkruik van Senetnay, de vroedvrouw van farao Amenhotep II. Deze voorname dame heeft een graf gekregen in het Dal der Koningen. Deze bijzondere ‘geur van de eeuwigheid’ kan vanaf vrijdag 13 oktober 2023 worden opgesnoven in de tentoonstelling Ancient Egypt – Obsessed with Life in het Moesgaard Museum te Højbjerg ten zuiden van Aarhus.

Lees het bericht: Wetenschappers halen ‘geur van de eeuwigheid’ uit ingewanden van mummie en ook jij kan gaan ruiken.
Luister gedurende 4:26 minuut naar het radio-interview voor VRT De Ochtend met egyptoloog Vincent Oeters van de Universiteit Leuven: Wat kunnen we leren uit de ingewanden van een 3500 jaar oude mummie?

Eindelijk consensus over transliteratie

Olaf Kaper

Olaf Kaper tijdens het radio-interview bij ‘Met het Oog op Morgen’

Bij een vertaling van een Egyptische hiërogliefentekst wordt altijd gebruik gemaakt van een klankweergave van de Egyptische woorden. Deze weergave wordt transliteratie genoemd en wordt geschreven met een apart lettertype. Voor het lezen van documenten met getranslitereerde Egyptische teksten is daarom een transliteratie-lettertype nodig. Sinds het begin van de egyptologie in 1822 zijn er vele verschillende manier van translitereren gehanteerd door egyptologen. Een opvallend gegeven is dat er tot 2023 geen consensus over heeft bestaan binnen het vakgebied. Tijdens het 13de International Congress of Egyptologists (ICE13) dat in augustus 2023 heeft plaatsgevonden in Leiden is eindelijk een gestandaardiseerde transliteratie van de Oud-Egyptische taal tot stand gekomen. De Leiden Unified Transliteration/Transcription is door de leden van de International Association of Egyptologists (IAE) geaccepteerd als de nieuwe standaard in de transliteratie van de Oud-Egyptische taal. Bekijk hier de pdf: Leiden Unified Transliteration.

Luister naar het radio-interview met professor Olaf Kaper voor het programma Met het Oog op Morgen op dinsdag 12 september 2023: Egyptologen bedenken in Leiden nieuwe transscriptie voor hiërogliefen.

Wordt ‘Kemet’ de tentoonstelling van het jaar?

Tentoonstelling Kemet in het Rijksmuseum van Oudheden - Leiden

Tentoonstelling Kemet in het Rijksmuseum van Oudheden – Leiden

De veelbesproken tentoonstelling Kemet was tot en met zondag 3 september 2023 te zien in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden. De verbeelding van Kemet, het ‘zwarte land’, maakte de cultuur van de oude Egyptenaren niet alleen iets van het verleden, maar juist ook van het heden. Het actuele gehalte lag voornamelijk bij het gegeven dat de faraonische cultuur al eeuwenlang vanuit een westers gezichtspunt is benaderd. De tentoonstelling liet zien dat een ander perspectief verrassende inzichten kan opleveren. Daarnaast werd op subtiele wijze duidelijk gemaakt dat niet alleen Afro-Amerikaanse musici uit de 20ste en 21ste eeuw maar ook vele andere kunstenaars met een Afrikaanse achtergrond inspiratie hebben geput uit de verdwenen cultuur van het Oude Egypte.

Mede door toedoen van een hetze die via social media was ontstaan rondom een Netflix-documentaire over Cleopatra, kwamen de makers van de tentoonstelling ernstig onder vuur te liggen. De tentoonstelling: Kemet is nu genomineerd voor de Museumtijdschrift Tentoonstellingsprijs van 2023. De vakjury heeft tien tentoonstellingen van het afgelopen jaar genomineerd en het is aan het publiek om de winnaar te kiezen. U kunt online stemmen via de website van Museumtijdschrift. Dat kan tot en met zondag 17 september 2023. Vervolgens wordt op woensdag 4 oktober 2023 bekendgemaakt welke expositie de Tentoonstellingsprijs 2023 ontvangt.

Mocht u meer willen weten over de inhoud van de tentoonstelling, kijk dan gedurende 24 minuten naar dit vraaggesprek van 22 april 2023 met de bedenker ervan, conservator en egyptoloog Daniel Soliman: Kemet in het RMO in Leiden.
Lees ook de verantwoording Over de tentoonstelling Kemet.

Lees meer over hoe u uw stem kunt uitbrengen: Kemet – Egypte in hip-hop, jazz, soul & funk genomineerd voor de Museumtijdschrift Tentoonstellingsprijs 2023.

Lezing Daniel Soliman ‘Creatief met hiërogliefen’

Een ostracon met merktekens.

Een ostracon met merktekens.

Op donderdag 14 september 2023 houdt Daniel Soliman, conservator collectie Egypte en Nubië, een lezing in de Taffehzaal van het Rijksmuseum van Oudheden getiteld ‘Creatief met hiërogliefen: schrifttekens, merktekens en pseudo-hiërogliefen’. Deze lezing wordt gehouden in het kader van de Week van het oude schrift (14 t/m 21 september 2023). De rijke schrifttraditie uit het Middellandse Zeegebied en het oude Nabije Oosten staat daarbij centraal. Experts geven lezingen over allerlei soorten schrift uit de oudheid. Daarnaast geldt deze lezing als de jaarlijks terugkerende Champollion-lezing in het RMO. Deze lezing is altijd gerelateerd aan de ontcijfering van hiërogliefen in 1822 door de Franse taalkundige Jean-François Champollion. Met zijn vijftien jaar durende onderzoek legde hij de basis voor de egyptologie als wetenschap.

Tijdens zijn lezing gaat Daniel Soliman in op een bijzonder fenomeen dat zich tijdens het Nieuwe Rijk voordeed in het arbeidersdorp Deir el-Medina. De arbeiders die werkten aan de graven voor de farao’s ontwikkelden een eigen notatiesysteem met behulp van bestaande schrifttekens. Op scherven van kalksteen en aardewerk maakten sommige arbeiders administratieve notities met merktekens. Soms zijn die zo complex, dat je van pseudo-schrift kunt spreken. In deze lezing krijgt u een indruk van de dikwijls creatieve manieren waarop de arbeiders van Deir el-Medina aan de slag gingen met hiërogliefen en andere tekens.

  • tijd: 17.00 – 18.00 uur.
  • locatie: Tempelzaal, Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28 te Leiden. Er is geen livestream-uitzending.
  • entree: gratis, aanmelden is verplicht.
  • aanmelden: Champollion-lezing 2023.

 

Summer School ‘Egypte’ voor kinderen

Tijdens de zomervakantie van 2023 organiseert het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden een Summer School Egypte, met een kindercollege en twee workshops die aansluiten bij de tentoonstelling Kemet – Egypte in hiphop, jazz, soul & funk. Zo kom je nog meer te weten over muzikanten die over farao’s rappen en leer je hoe je in stijl kunt rappen als een Egyptische koning of koningin. De workshops en het college zijn gratis, maar het is wel de bedoeling dat je je vooraf aanmeldt. Leeftijd: vanaf 7 jaar.

Kindercollege op woensdag 2 augustus, 13.00 uur

door Daniel Soliman, conservator collectie Egypte en Nubië van het Rijksmuseum van Oudheden

De tijd van het oude Egypte ligt in het verre verleden. Toch is die tijd voor sommige mensen van nu nog heel belangrijk. Kunstenaars en muzikanten laten zich inspireren door de farao’s van het oude Egypte, zoals je kunt zien in de tentoonstelling Kemet. Welke koningen en koninginnen komen we tegen in de muziek? En waarom vinden de artiesten deze farao’s nou zo belangrijk? Je komt erachter tijdens dit muzikale kindercollege ‘Waarom rappen sommige muzikanten over Egyptische farao’s?’

Workshop rappen op woensdag 9 augustus, 13.00 uur

door rapper J.A.E.

Reis mee naar het oude Egypte tijdens deze supertoffe rapworkshop! Samen ontdekken we de geheimen van de farao’s en je leert hoe je in stijl kunt rappen als een echte Egyptische koning of koningin. We verkennen ritmes als de klanken van de Nijl en rijmen als hiërogliefen op papyrusrollen. Laat je creativiteit de vrije loop, terwijl je je eigen muzikale piramides bouwt en de magie van rap ontdekt. Dit wordt een avontuur vol plezier en ontdekking in het land van de farao’s!

Workshop draagtas ontwerpen op woensdag 16 augustus, 13.00 uur

Nadat je je hebt laten inspireren door de tijdelijke Egyptische tentoonstellingen ga je met de techniek monoprint-zeefdrukken aan de slag met een ontwerp voor je eigen tote bag, een duurzame draagtas die van katoen is gemaakt. Met monoprint-zeefdrukken werk je door te knippen en scheuren uit papier. Vervolgens maak je een meerkleurenprint op de tas.

Lezing: De bouwwerken van Amenhotep III

Hourig Sourouzian op het tempelterrein van Amenhotep III

Hourig Sourouzian op het tempelterrein van Amenhotep III

Op woensdagavond 9 augustus 2023 geeft de beroemde archeologe Hourig Sourouzian een Engelstalige lezing in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Gedurende een uur zal zij spreken over het recente onderzoek aan de dodentempel van Amenhotep III te Loeksor. Deze tempel is gebouwd in de 18de dynastie, in een periode van politieke stabiliteit en overvloedige rijkdom. Tijdens de 38 jaar durende regering van Amenhotep III gingen de ontwikkelingen in de kunst en de bouwtechnische prestaties hand in hand. De dodentempel van Amenhotep III in Thebe was dan ook de grootste en rijkst gedecoreerde in zijn soort. De tempel werd echter 150 jaar nadat hij was afgebouwd, getroffen door een zware aardbeving. De ruïne van de tempel werd vervolgens gebruikt als steengroeve voor omliggende bouwplaatsen. De kolossale beelden van Amenhotep III, die vandaag de dag bekend staan als de Kolossen van Memnon, zijn de enige monumenten die nog overeind staan in het enorme tempelgebied. Ondanks de verwoesting, het hergebruik en de plunderingen hebben de opgravingen in de tempel een buitengewone reeks koninklijke en goddelijke beeldhouwwerken blootgelegd. Deze sculpturen zijn in stukken teruggevonden, opnieuw in elkaar gezet en gerestaureerd. Dat gebeurde tijdens het vijfentwintig jaar durende project The Colossi of Memnon and Amenhotep III Temple Conservation, onder leiding van Hourig Sourouzian. Het project staat onder auspiciën van het Ministerie van Toerisme en Oudheden en het Duitse Archeologisch Instituut in Caïro. In haar lezing vertelt Sourouzian over de rijke erfenis uit de regeringsperiode van Amenhotep III. Daarnaast legt ze uit hoe urgent de conservering van bedreigde archeologische sites is.

  • locatie: Tempelzaal, Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28 te Leiden.
  • tijd: 20.00 – 21.00 uur (museum open vanaf 19.30 uur, museumcafé geopend tot 20.00 uur)
  • entree: gratis
  • voertaal: Engels

Deze lezing wordt mogelijk gemaakt door uitgeverij Brill.

Aanmelden is voor deze lezing is verplicht. U kunt deze lezing naar keuze bijwonen in het museum of thuis volgen via een gratis livestream.

Lezing: Nieuw onderzoek graf van Toetanchamon

Hirokatsu Watanabe, Mamdouh Eldamaty, Nicholas Reeves and Yumiko Ueno in KV62 van Toetanchamon - foto: Brando Quilici, National Geographic

Hirokatsu Watanabe, Mamdouh Eldamaty, Nicholas Reeves and Yumiko Ueno in KV62 van Toetanchamon – foto: Brando Quilici, National Geographic

Op maandagavond 7 augustus 2023 geeft voormalig Minister van Toerisme en Oudheden van Egypte, Mamdouh Eldamaty, een Engelstalige lezing in het Rijksmuseum van Oudheden te Leiden. Gedurende een uur zal hij spreken over het recente onderzoek naar mogelijk onontdekte kamers in KV62, het graf van Toetanchamon. Zo meende egyptoloog Nicholas Reeves in 2015 dat de beroemde graftombe oorspronkelijk voor koningin Nefertiti was gemaakt. Bekijk een korte video van 2:28 met een heldere Nederlandstalige uitleg over de: Theorie van Nicholas Reeves.

Mamdouh Eldamaty is het met Reeves eens dat het graf oorspronkelijk niet voor Toetanchamon was uitgehakt, maar denkt niet dat het per se aan koningin Nefertiti heeft toebehoord. Eldamaty vermoedt dat het graf oorspronkelijk gemaakt werd voor een van de dames van de koninklijke familie van farao Achnaton en Toetanchamon. Tussen 2015 en 2019 was Eldamaty zelf betrokken bij een groot aantal radaronderzoeken binnen en buiten het graf van Toetanchamon. Er werden verschillende vormen van ‘grond penetrerende’ radar toegepast om het gebied rond het graf te scannen. Daarbij identificeerden de onderzoekers een voorheen onbekende, op een gang lijkende ruimte op enkele meters van de grafkamer. Dit resultaat suggereert dat er iets een holte moet zijn aan de andere kant van de noordelijke muur van de grafkamer. Tot nu toe zijn het onduidelijke afwijkingen. In zijn lezing presenteert Eldamaty de scanresultaten en schetst de plannen voor nieuw onderzoek.

  • locatie: Tempelzaal, Rijksmuseum van Oudheden, Rapenburg 28 te Leiden.
  • tijd: 20.00 – 21.00 uur (museum open vanaf 19.30 uur, museumcafé geopend tot 20.00 uur)
  • entree: gratis
  • voertaal: Engels

Deze lezing wordt mogelijk gemaakt door uitgeverij Peeters en stichting Mehen.

Aanmelden is voor deze lezing is verplicht. U kunt deze lezing naar keuze bijwonen in het museum of thuis volgen via een gratis livestream.